Ναός

Ιερός Ναός Παναγίας Παντανάσσης Πατρών
Αρχιτεκτονικό στολίδι και εκκλησιαστικό κόσμημα της Πάτρας

Στο κέντρο της Αχαϊκής πρωτεύουσας και σε πολύ μικρή απόσταση από την κεντρική πλατεία των Υψηλών Αλωνίων, δεσπόζει ο ιστορικός Ιερός ενοριακός Ναός της Παναγίας Παντανάσσης Πατρών. Ο περικαλλής Ναός, είναι χτισμένος επάνω σε ένα φυσικό ύψωμα και αποτελεί καύχημα για την Αποστολική Εκκλησία των Πατρών. Από το 1996 με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, ο Ναός αποτελεί διατηρητέο μνημείο – υπόδειγμα της νεώτερης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής.

Η ιστορία του Ναού

Ελάχιστα γραπτά στοιχεία έχουμε για την ιστορία του Ναού και αυτά μας τα διασώζει ο έγκριτος ιστορικός της Πάτρας, Κώστας Τριανταφύλλου, στο περίφημο δίτομο έργο του: «Ιστορικόν Λεξικόν της Πόλεως των Πατρών». Όπως αναφέρει ο Τριανταφύλλου, στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο μεγαλοπρεπής Ναός, προϋπήρχε μικρή εκκλησία της Παναγίας, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η οποία ήταν κτισμένη σε περιοχή όπου παλαιότερα υπήρχε βυζαντινό κοιμητήριο. Αρχιτέκτων του Ναού ήταν ο Κ. Φρεαρίτης, πρώτος πρύτανης του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου Αθηνών. Στο αρχικό του σχέδιο προέβλεπε κεντρικό τρούλο για το Ναό, όπως ήταν η Μητρόπολη των Αθηνών. Τα επόμενα χρόνια έγιναν στα οικοδομικά σχέδια μεταβολές από τον περίφημο αρχιτέκτονα – μηχανικό της εποχής Λύσανδρο Καυτατζόγλου (μερικά από τα έργα του οποίου είναι: το Αρσάκειο Αθηνών, το Ε.Μ. Πολυτεχείο και οι Ναοί των Αθηνών: Άγιος Γεώργιος Καρύτση, Αγία Ειρήνη οδού Αιόλου, Άγιος Κωνσταντίνος Ομονοίας, κ.α.). Η φιλόλογος και αρχειονόμος των Γενικών Αρχείων του Κράτους κ. Άγη Πουρνάρα – Ρουμελιώτη, κατά τη διάρκεια των ερευνών της ανακάλυψε τρία σημαντικά συμβολαιογραφικά έγγραφα (αντίγραφα των οποίων έδωσε για το αρχείο του Ναού) από τα οποία γίνεται γνωστό ότι η θεμελίωσή του Ναού έγινε στα τέλη του 1847 και τα εγκαίνια του στις 30 Αυγούστου 1859. Η ημερομηνία των εγκαινίων επιβεβαιώνεται και από μία εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στο σκευοφυλάκιο του Ναού και αναγράφει την ίδια ημερομηνία. Μεταξύ των ετών 1884 – 1886 έγινε η ανέγερση του καμπαναριού της βορειοδυτικής πλευράς, επί του οποίου είναι τοποθετημένο το ρολόι το οποίο συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα.! Το καμπαναριό της νοτιοδυτικής πλευράς αποπερατώθηκε το 1891 και η πλακόστρωση των προαυλίων έγινε το 1900. Την αγιογράφηση του Ναού επιμελήθηκαν οι γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής: Σ. Χατζηγιαννόπουλος (1879) και Κ. Πρινόπουλος (1900). Κατά τη διάρκεια της πορείας του στο χρόνο, ο Ναός ανακαινίσθηκε το 1890 και το 1925

Ο Ναός της Παναγίας Παντανάσσης

Ο ρυθμός του Ναού της Παντάνασσας, είναι ιδιόμορφος. Μοιάζει σαν βασιλική, διότι διαιρείται από τις μαρμάρινες κολόνες της, σε τρία κλίτη αλλά έχει και πολλά στοιχεία από το νεοκλασικισμό. Το ευρύχωρο προαύλιο δίνει την ευχέρεια στον προσκυνητή να θαυμάσει το μεγαλείο του ναού, να διαβάσει το ρητό που βρίσκεται στην εξωτερική μετώπη: «ΕΙΣΕΛΘΕ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΙΚΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗΘΙ ΜΕΤΑ ΦΟΒΟΥ, Ο ΓΑΡ ΤΟΠΟΣ ΟΥΤΟΣ ΑΓΙΟΣ ΕΣΤΙ» και να προετοιμασθεί ψυχικά ότι πρόκειται να εισέλθει σε ιερό χώρο λατρείας του Θεού. Ανεβαίνοντας τις μεγάλες μαρμάρινες σκάλες βρισκόμαστε στον πρόναο με τις μεγάλες αψίδες που σχηματίζονται πάνω από τις τρεις βαριές ξύλινες πόρτες εισόδου του Ναού και είναι εικονογραφημένες με παραστάσεις από τη ζωή της Παναγίας. Εισερχόμενοι στο κυρίως Ναό, στο δεξιό μέρος υπάρχουν δύο επιβλητικά ξυλόγλυπτα προσκυνητάρια. Στο πρώτο προσκυνητάρι υπάρχει η τρίμορφη παράσταση του Κυρίου με την Παναγία και τον Τίμιο Πρόδρομο και στο δεύτερο η Γέννηση του Χριστού. Στο αριστερό μέρος του Ναού υπάρχουν άλλα δύο βαρύτιμα ξυλόγλυπτα προσκυνητάρια: του Γενέθλιου της Παναγίας και των Τριών Ιεραρχών. Και τα τέσσερα περίτεχνα προσκυνητάρια είναι ευλαβικά αφιερώματα ευσεβών Πατρινών και οι εικόνες τους είναι επενδυμένες με ασήμι («πουκάμισο»), από το φημισμένο καλλιτέχνη χρυσοχόο της Αθήνας, των αρχών του 20ου αιώνα, Ιωάννη Νικητόπουλο. Ο μαρμαρόγλυφος δεσποτικός θρόνος και ο περίτεχνος ιερός άμβωνας, είναι κατασκευασμένοι από λευκό πεντελικό μάρμαρο ιδιαίτερης καλλιτεχνικής τεχνοτροπίας. Το τέμπλο του Ναού είναι ολόκληρο από μάρμαρο με πλούσιο χρυσοποίκιλτο φυτικό διάκοσμο, μεγάλες εικόνες, ξυλόγλυπτα βημόθυρα και με μια σπάνια ξυλόγλυπτη Ωραία Πύλη. Στο δεξιό μέρος του Ναού και κοντά στην πλάγια πύλη του ιερού, βρίσκεται το μαρμάρινο σκαλιστό με φυτικό διάκοσμο και κίονες ιωνικού ρυθμού, προσκυνητάρι της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Παντάνασσας (η οποία σύμφωνα με την παράδοση λέγεται ότι βρέθηκε σε ειδική κρύπτη στα υπόγεια του Ναού και ήταν από το Μυστρά, για αυτό και ονομάσθηκε «Παντάνασσα»). Η εικόνα είναι ολόκληρη επενδυμένη από ατόφιο χρυσάφι και καθαρό ασήμι και το στέμμα της στολίζεται από διαμάντια και πολύτιμους λίθους, ευλαβικό αφιέρωμα των αξιωματικών και των οπλιτών του 12ου Συντάγματος, το 1913. Ο Ναός της Παντάνασσας είναι ένα αρχιτεκτονικό στολίδι για την Πάτρα και την ευρύτερη περιοχή του νομού Αχαΐας.

Η ενορία της Παντάνασσας σήμερα

Η ενορία της Παναγίας Παντανάσσης, βρίσκεται στη καρδιά της Πάτρας, στο λεγόμενο ιστορικό κέντρο. Οι ενορίτες της είναι λιγοστοί και ηλικιωμένοι, διότι στη περιφέρειά της υπάρχουν πολλά δημόσια κτήρια (π.χ. Δικαστήρια, Νομαρχία, Εφορεία Κλασικών Αρχαιοτήτων, Τράπεζα της Ελλάδος) και λίγες κατοικίες. Τελούνται τακτικά Θείες Λειτουργίες, ιερές ακολουθίες, το μυστήριο της ιεράς εξομολογήσεως, κ.α.. Τα κατηχητικά σχολεία της ενορίας είναι περιορισμένα σε αριθμό λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής. Οι γέροντες ιερείς προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες του ποιμνίου τους, όμως η ανανέωση του έμψυχου κληρικού στοιχείου της ενορίας καθίσταται επιτακτική και άμεση. Στην ενορία σήμερα προϊστάμενος είναι ο σεβάσμιος γέροντας π. Γεώργιος Παπασταύρου (80 ετών.!) και εφημέριοι οι: π. Ανδρέας Ράπανος, π. Θεμιστοκλής Δρουκόπουλος, π. Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος και ο Διάκονος π. Παύλος Σπίνος. Τα αναλόγια του ναού κοσμούν ο Πρωτοψάλτης Γεώργιος Μακρυγιάννης και οι Λαμπαδάριοι: Κυριάκος Τζουραμάνης και Ευστάθιος Μεντζάς. Ο ιστορικός Ιερός Ναός της Παντάνασσας σε δύο χρόνια θα συμπληρώσει 150 χρόνια από την ημέρα των εγκαινίων του. Όλα αυτά τα χρόνια ήταν μεστά λειτουργικής ζωής, κοινωνικής προσφοράς και συμμετοχής στους αγώνες του Έθνους. Ευχόμαστε καλή συνέχεια στο θεάρεστο έργο της ενορίας και με πολύ χαρά θα αναμένουμε την πρόσκληση για να καλύψουμε και τους επίσημους εορτασμούς της 150ετηρίδος.! Ο Ναός πανηγυρίζει το Γενέθλιο της Θεοτόκου, την 8η Σεπτεμβρίου. Για επικοινωνία: Ιερός Ναός Παναγίας Παντανάσσης, 265 31, Πάτρα, τηλ: (2610) 273.645.

Στοιχεία για τη συγγραφή του παρόντος άρθρου λάβαμε από το βιβλίο του ιερέως π. Γεωργίου Παπασταύρου «Παντάνασσα Πατρών, ιστορία, τέχνη, λειτουργική ζωή», Πάτρα 1995

Συντάκτης: ΠΑΝ. ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πηγή: Σ.Ο. ΙΟΥΛ – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2007

Διαδικτυακή Πηγή: Ορθοδοξία.gr